Historia miasta nierozerwalnie wiąże się z losami judaistycznymi, dlatego warto powracać do korzeni, poznając historię, ale także przekazywać coś nowemu pokoleniu, tworząc Szlak Kultury Żydowskiej.

PROJEKT SZLAKU KULTURY ŻYDOWSKIEJ I HOLOKAUSTU (oprac. A. Kostka, źródło: www.trzebinia.pl):

Trasa projektowanego szlaku wiedzie od cmentarza żydowskiego (kirkutu), zlokalizowanego przy ul. Słowackiego. Na cmentarzu zachowało się około 800 macew oraz mogiła zbiorowa, kryjąca szczątki Żydów pomordowanych w obozie za torami. Na nowej części cmentarza, po lewej stronie od bramy wejściowej zaczyna się kwatera przeznaczona dla kobiet, a po prawej kwatera dla mężczyzn. Kustoszem cmentarza jest Pan Andrzej Kostka.

cmentarz

SzKŻ-1

Kolejny punkt na trasie to centrum Trzebini, gdzie w okresie międzywojennym zamieszkiwała większość miejscowych Żydów. Przy Rynku znajdowała się wielka synagoga Szul (nie zachowana) oraz synagoga Kupiecka (przy obecnej ul. Piłsudskiego 15), widoczna po drodze do Dworu Zieleniewskich, gdzie znajduje się ekspozycja dotyczącą historii trzebińskich Żydów.

W centrum Trzebini okupant niemiecki zorganizował dla Żydów małe getto. Obejmowało ono teren między ulicami Ochronkową i Krakowską oraz część ulicy Piłsudskiego. W dniu 1.06.1942 r. hitlerowcy dokonali na Placu Targowym selekcji miejscowych Żydów. Następnie skoszarowano ich w budynku starej Gazowni przy obecnej ul. Dąbrowskiego. Wkrótce młodych i zdolnych do pracy popędzono do getta w Chrzanowie. Pozostali zostali wywiezieni do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau.

Szlak prowadzi następnie na teren dawnego obozu w Trzebionce, gdzie od 1942 r. istniały baraki, wzniesione dla robotników belgijskich, zatrudnionych przy rozbudowie rafinerii. W 1943 roku na ich miejsce sprowadzono angielskich jeńców wojennych z obozu Lamsdorf w Łambinowicach (Śląsk). W 1944 r. niemieckie kierownictwo rafinerii zastąpiło ich więźniami z obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Obok tego miejsca wystawiono pomnik „Ofiarom Faszyzmu”.

SzKŻ-3

Następny przystanek to miejsce po dawnym boisku sportowym przy obecnej ulicy Pułaskiego, gdzie w dniu 14.09.1939 r. naziści rozstrzelali grupę 23 Żydów z Trzebini. Stąd trasa prowadzi pod wiadukt wzniesiony nad torami, gdzie w dniu 5.09.1939 r. dokonano zbiorowej egzekucji na schwytanych w łapance 87 Żydach (z Chrzanowa i Jaworzna) oraz 3 Polakach. Rozstrzelano ich pod skarpą kolejową na miejscu nazywanym „popielnikiem” (wysypywano tam popiół z pieców węglowych).

SzKŻ-4

SzKŻ-5

Dalej szlak prowadzi na teren dawnego obozu pracy „za torami”, gdzie od 1942 r. przebywało jednorazowo około 700 więźniów – Żydów przywiezionych z Francji, Węgier, Polski, Rumunii, Słowacji i ZSRR. Zmarłych lub zamordowanych więźniów wywożono na cmentarz żydowski w Trzebini, gdzie znajduje się ich zbiorowa mogiła (pochowano w niej około 150 więźniów). Obóz zlikwidowano w 1943 lub 1944 r. a więźniów najprawdopodobniej zamordowano w Auschwitz.

W pobliżu znajduje się dworzec kolejowy, skąd w czerwcu 1942 r. odjechała w swoją ostatnią podróż – do obozu koncentracyjnego Auschwitz – grupa trzebińskich Żydów, uznanych przez hitlerowców za zbyt starych i chorych, a tym samym niezdatnych do pracy. (komentarze: źródło: www.trzebinia.pl)

Jako Klub Radnych „Dialog i Porozumienie” chcemy upamiętnić te wyjątkowe miejsca. Pragniemy, aby staraniem Gminy przy każdym z tych punktów stanęła tablica, wskazująca na istotne miejsce w historii naszego miasta.